مراحل عمر سازمانی - نظریه ایساک آدیزس درباره رفتار سازمان در مراحل عمر آن –

مراحل عمر سازمانی – نظریه ایساک آدیزس درباره رفتار سازمان در مراحل عمر آن

اين نظريه كه توسط ايساك آديزس ارائه شده است مبني بر اين است كه سازمان هاي در حال پيشرفت در طي حيات خود مسير حركت و رشدي را طي ميكنند كه بر اساس يك منحني نرمال قابل تشريح است. مدل منحني عمر سازمانها بر اين پايه استوار است كه سازمان به موجود زنده اي تشبيه ميشود كه در هر مرحله از زندگي خود ويژگي ها، رفتارها و نيازهايي خاص و متفاوت دارد. وي براي سازمانها دو دوره كلي جواني و رشد و پيري و افول قائل بوده و بر اين باور است كه رفتار سازمانها تا حدود زيادي شبيه به رفتار انسان در مراحل مختلف زندگي است با اين تفاوت كه انسان و ساير موجودات زنده را از مرگ در يك محدوده زماني خاص گريزي نيست، اما سازمانها ميتوانند با جوان سازي خود مدتهاي مديدي عمر كنند و يا اينكه بر عكس مانند موجودات زنده در كودكي بميرند، دچار مرگ زودرس يا پيري شوند.

مدل منحني عمر سازمان ميتواند به عنوان ابزار موثر و مفيدي در فرايند برنامه ريزي و مديريت استراتژيك و تدوين استراتژي و اهداف كلان و همچنين استراتژي بهبود ساختار سازماني مورد استفاده قرار گيرد. نكته قابل توجه اين كه مدل هاي تحول سازماني را ميتوان به يك شاخه صنعتي در يك كشور خاص نيز تعميم داد. مثلا در سطح صنعت خودرو، صنعت نساجي، صنايع غذايي و غيره.
همانطور كه در جدول ملاحظه ميشود هر يك از دوره هاي جواني يا رشد و پيري يا افول، خود از 5 مرحله تكاملي تشكيل ميشوند كه ممكن است يك سازمان تمام آنها را طي كند يا در مرحله خاصي متوقف گردد.

دوره جواني يا رشد دوره پيري يا افول
مرحله تكوين Courtshipمرحله سكون و ثبات Stability
مرحله كودكي Infancy مرحله اشرافيت Aristocracy
مرحله رشد سريع Go-Goمرحله بوروكرواسي آغازين Early Bureaucracy
مرحله بلوغ Adolescenceمرحله بوروكراسي كامل Bureaucracy
مرحله كمال Prime
مرحله مرگ Death

علاوه بر آن از نظر آديزس رفتارهاي سازمان در هريك از مراحل فوق داراي ويژگي هايي خاص و مبين نيازهاي خاصي است كه سبك مديريت ويژه اي را ميطلبد. هر يك از دوره هاي منحني عمر در يك سمت منحني نرمال قرار ميگيرند. در نمودار ملاحظه ميشود كه مرحله كمال (PRIME) مطلوبترين حالت است و گذر از اين مرحله به حالت سكون منجر ميگردد. كه سرآغاز مرحله بوروكراسي و مرگ است. مديران آگاه سازمان بايد همواره مترصد اين باشند كه سازمان را در مرحله كمال نگهداشته و يا به آن مرحله برسانند ولي از آن عبور نكنند. براي ماندن در مرحله كمال، مديريت سازمان بايد همواره افق ديد و انتظارات خود را از سازمان بالاتر برده و به اين ترتيب مسائل و مشكلاتي را، اما در سطحي متكاملتر براي حل كردن داشته باشد و از آن طريق، جهت روبه رشد سازمان و شادابي و جواني آن را حفظ كند.

<4D6963726F736F667420576F7264202D20DAE1E120D4DFD3CA20CFD120D1E6E
منحنی مراحل عمر سازمانی

مثل همه ارگانيسم هاي زنده دوره هاي رشد و پيري سازمان قبل از هر چيز خود را در روابط متقابل بين دو عامل نشان ميدهند، انعطاف پذيري و كنترل پذيري. معمولا وقتي سازمان ها جوان هستند از انعطاف پذيري بالايي برخوردارند اما چندان قابل كنترل نيستند. همپاي پير شدن سازمان، ارتباط بين دو عامل فوق تغيير ميكند. كنترل پذيري افزايش و انعطاف پذيري كاهش پيدا ميكند. اين تفاوت شبيه به تفاوتي است كه بين يك كودك و يك فرد مسن وجود دارد. سازمانهاي جوان خيلي انعطاف پذيرند، بنيان گذار يك شركت بزرگ گفته است “ما در گذشته تصميمات خود را در هنگام صرف صبحانه ميگرفتيم اما حالا كه به يك شركت بزرگ تبديل شده ايم براي يك كار كوچك، هفتاد من كاغذ سياه ميكنيم.”
نكته اي كه در اينجا بايد به آن توجه كرد اين است كه در مدل منحني عمر سازمان و همين طور در واقعيت امر، جواني يا پيري سازمان الزاما به معني پيري يا جواني سني و تقويمي يك سازمان نيست. چه بسا سازمانهايي كه از نظر زماني عمر چنداني ندارند ولي رفتاري بالغ و سنجيده و يا بسيار كند و بي تحرك دارند. متقابلا سازماني ممكن است چندين دهه از عمر را پشت سر گذاشته باشد ولي رفتار يك سازمان جوان را داشته و خود را همواره با مقتضيات زمان و محيط سازگار سازد.
“جواني” يعني اين كه سازمان تقريبا به آساني بتواند وضع خود را تغيير دهد ولو آن كه به علت پائين بودن سطح كنترل اين تغيير قابل پيش بيني نباشد. “پيري” يعني اين كه سازمان رفتاري قابل كنترل دارد اما انعطاف پذير نيست. زماني كه يك سازمان هم كنترل پذير است و هم انعطاف پذير، در واقع آن سازمان نه خيلي پير است و نه خيلي جوان. چنين سازماني جامع جميع جهات جواني و خرد و بلوغ و كمال است. اين مرحله را آديزس “كمال” مينامد.

الگوهاي رفتاري سازمان در مراحل مختلف

در هريك از مراحل منحني عمر برخي رفتارها براي سازمان طبيعي است برخي غير طبيعي (مانند رفتارهاي انسان در سنين مختلف جواني و پيري). مديريت و كارشناسان بهبود سازماني در هر سازمان بايد اين رفتارها را به درستي تشخيص داده و راه حل مناسب را در پيش گيرند. در جدول مشروح الگوهاي رفتار سازماني نشان داده شده است.

رفتارهاي عادي و غير عادي در دوره رشد
organization2 modirpedia
رفتارهای سازمان در مراحل عمر
organization3 modirpedia.jpg
رفتارهای سازمان در مراحل عمر

نكته اصلي در تئوري چرخه حيات سازمان اين است كه در شرايط عادي مكانيسم هاي دروني هر سازمان واكنش متقابل بين عناصر و اجزا آن سازمان را به مرحله بعدي چرخه حيات هدايت ميكند و سازمان در صورتي به بقا و حيات خود ادامه ميدهد كه با نگرشي پيشدستانه (Proactive) تغييرات لازم را در ساختار خود اعمال كند.

مبنع: سازمان فرآيند گرا و پارادايم هاي سازماني، رحمان زاده هروي, محمد. نشر اجتماع (1382)

https://modirpedia.com/2016/09/12/%D8%AF%D9%86-%DA%A9%DB%8C%D8%B4%D9%88%D8%AA-%D9%88-%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA/

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.